“Het boek van Jonathan Littell toont een man die nauw betrokken is bij het vernietigen van de Joden in Oost-Europa. De roman staat vol gruwelijke feitelijkheden en nauwelijks te verdragen beschrijvingen. Maar de echte horror zit erin dat je als lezer wordt gedwongen je te identificeren met een beul. Dat zorgt voor veel ongemak, niet in de plaats omdat je voortdurend schrik hebt dat je zelf in die omstandigheden misschien ook foute keuzes zou maken. Dat schokkende feit is voor mij een van de voornaamste redenen om het te ensceneren.” – Guy Cassiers
Professor Bart van der Boom had het in zijn lezing over het daderperspectief dat Littell in De Welwillenden hanteert. Waarom doden de daders? Van der Boom formuleerde vijf mogelijke antwoorden op die vraag. Welk type dader is Max Aue dan, het hoofdpersonage in de roman van Littell?
De Welwillenden is een boek dat choqueert en je als lezer blijft achtervolgen. Dat ervaarde professor Job Cohen in de dagen en weken nadat hij de roman gelezen had: “[Het werkte door] in mijn kijk op vrijwel alles waar ik mee bezig was. Alles werd haast van een groteske onbenulligheid.” Ohen verbond de dilemma’s die Littell aanreikt met de oorlog in het Midden-Oosten en de huidige vluchtelingencrisis. In zijn schets van de actualiteit greep hij terug naar een citaat van Max Aue in De Welwillenden om het gevaar van de huidige situatie te benadrukken: “Maar vergeet dit nooit: u hebt misschien meer geluk gehad dan ik, maar dat maakt u nog niet tot een beter mens. Zodra u zo hoogmoedig bent om dat te denken, wordt het gevaarlijk.”
Gastspreker Boris Noordenbos ging dan weer in op de vraag waarom iemand als Max Aue in Littells boek en in de voorstelling van Guy Cassiers een podium krijgt. Waarom geeft een auteur of regisseur zo’n monster de kans om zijn perspectief ten toon te spreiden en daar sympathie voor op te wekken? Professor Noordenbos kaartte de vragen aan waar elke lezer en toeschouwer mee zit: “Is Aue iemand als u en ik, vindt Littell dat echt? Ik denk niet dat daar een helder antwoord op te geven is.” Niet alle vragen krijgen dus een eenduidig antwoord, maar Noordenbos wakkert het debat aan. Het is de meerstemmigheid van Littels werk die het volgens de professor zo complex maakt:
“We horen de stem van een auteur, we horen de ingebeelde stemmen van lezers, maar die verschillende posities worden gefilterd door het bewustzijn van een ik-verteller, die vertelt over wat hij decennia eerder dacht en vond en die zichzelf daarbij ook nog eens regelmatig tegenspreekt. Inderdaad Aue domineert het boek, maar juist daardoor zien we dat zijn vertelling verre van coherent en eenduidig is.”
Lees de volledige teksten van de sprekers hier:
