In 2015 en 2016 ontwikkelde Toneelhuis met behulp van Europese subsidies een grootschalig project waarin Guy Cassiers’ enscenering van De welwillenden naar het gelijknamige boek van Jonathan Littell het centrale zetstuk was.
In deze productie staat het nazistische gedachtegoed en de vernietiging van de Joden centraal. Hoe is dit in het hart van Europa kunnen gebeuren? Welke politieke, ideologische, psychologische en sociale transformaties hebben dit geweld doen ontstaan en zijn gang laten gaan? De huidige wankele politieke basis van Europa en de opkomst van extreemrechtse, xenofobe en populistische partijen geven aan dit project een bijzondere urgentie.
Naast de voorstelling werden twee digitale initiatieven - testofcivilisation.eu en invisible-cities.be - ontwikkeld die Toneelhuis en alle deelnemende Europese partners de mogelijkheid gaven om diverse doelpublieken tot grotere betrokkenheid en actief engagement te stimuleren en vervolgens ook de ervaring van de voorstelling te verdiepen en te verrijken. Het geheel liep onder de titel The Littell Project en reisde onder meer naar theaters en festivals in Istanbul, Rome, Montreuil, Girona, Valenciennes en Amiens.
Het eerste van die twee digitale initiatieven is de meertalige longread, Test of Civilisation.eu Dit webdoc vertrekt vanuit de historische context waarin het boek van Jonathan Littell gesitueerd is: het anti-semitisme dat leidt tot de vernietiging van het Europese Jodendom. Een belangrijk thema is de impact van taal, of hoe in woorden de mechanismen van uitsluiting, stigmatisering en geweld in gang worden gezet. In vijftien hoofdstukken, uitvoerig gestoffeerd met film-, beeld- en geluidsmateriaal uit diverse archieven, wordt de opkomst van het nazistische gedachtegoed geschetst en de wijze waarop dit alle facetten van het leven van de Joden en andere uitgeslotenen zal bepalen. Daarnaast wordt er ook uitvoerig verwezen naar eigentijds voorbeelden, van de genocide in Rwanda tot de groeiende homofobie in Rusland en bepaalde Afrikaanse landen, van het taalgebruik van (toen nog) presidentskandidaat Trump tot alledaagse fenomenen als cyberpesten. De ondertitel vat thema en inzet van de site samen: “...of hoe de droom van Europa een nachtmerrie baart. Als een vergelijking tussen nu en de jaren dertig mank loopt, waarom zijn er dan zoveel overeenkomsten in agressief taalgebruik?”
Daarnaast werd er een intensief, participatief publiekswerkingstraject opgestart dat zijn neerslag vond in een digitaal platform, Invisible-Cities.eu. Hierop publiceerden laatstejaars studenten journalistiek van AP Hogeschool in Antwerpen de genuanceerde portretten die ze maakten van stadsbewoners die op een of andere manier geconfronteerd worden met uitsluiting. Het project werd doelbewust uitgebreid naar de reisplekken waar plaatselijke studenten journalistiek eveneens verhalen verzamelen van onzichtbare bewoners van hun stad. Zo ontwikkelden de Turkse, Italiaanse, Spaanse en Franse partners hun eigen collectie van portretten van lokale bewoners, geconfronteerd met uitsluiting (verzameld op dezelfde site invisible-cities.eu). Ook hier ging een lang traject tussen de theaters en de plaatselijke scholen voor journalistiek aan vooraf.
Op 23 februari 2017 organiseerde Toneelhuis een bijeenkomst met 95 (!) toekomstige journalisten van de opleidingen AP Hogeschool, Thomas More en PXL. Deze ontmoeting vond plaats in Kazerne Dossin, Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten. Onder toeziend oog van de 'toekomstige eindredacteurs' vond de officiële overdracht plaats van testofcivilisation.eu aan Kazerne Dossin. Daarnaast werd de verantwoordelijkheid van invisible-cities.eu volledig overgedragen aan de AP Hogeschool die dit participatief werkmodel blijvend kan aanvullen met nieuwe portretten. AP Hogeschool zal het platform verder verspreiden onder opleidingen journalistiek, over de grenzen heen.
Wat opstartte als een ‘audience development’-project met steun van de Europese Unie groeit nu uit tot een geheel van duurzaam verankerde websites die diverse publieken zullen aanspreken op een wijze die het initieel opgezette theaterproject ruimschoots overstijgt.
Test of Civilation en Invisible Cities maken deel uit van The Littell Project, met de steun van het Creatief Europa Programma van de Europese Unie.
