Naar aanleiding van De welwillenden ontwikkelde Toneelhuis een meertalige longread, die vertrekt vanuit de historische context waarin het boek van Jonathan Littell gesitueerd is. Twee terugkerende thema’s zijn het daderperspectief en de impact van taal.

Het uitgangspunt is een chronologische reeks van vijftien historische citaten van daders, aangevuld met historische commentaren op betrokken personen, plaatsen en gebeurtenissen, reflecties op retorische strategieën van de Nazi’s en hedendaagse voorbeelden van uitsluiting en geweld, en het aandeel van taal daarin.

De bedoeling van deze longread is dubbel. Vertrekkende van het perspectief van de dader wordt een historisch overzicht gegeven van de belangrijkste fases van de Jodenvervolging: van het antisemitische gedachtengoed van de negentiende-eeuwse Duitse historicus Heinrich von Treitschke over uitspraken van nazi-kopstukken als Hitler, Himmler en Mengele tot de verdediging van Eichmann tijdens zijn proces in 1962. De nadruk ligt daarbij niet alleen op de historische feiten, maar ook op de taalmechanismen die gebruikt worden om een bepaalde groep te stigmatiseren, uit te sluiten, te ontmenselijken en uit te roeien.

Deze taalmechanismen zijn niet alleen werkzaam in extreme situaties zoals tijdens genocides of in contexten die racisme legaliseren, zoals het apartheidsregime in Zuid-Afrika en de segregatiewetten in het zuiden van de VS. De tweede doelstelling van de longread is daarom even belangrijk als de eerste: aandacht vestigen op het symbolische geweld van de taal in allerlei vormen van actueel taalgebruik - ook vandaag de dag - waarin de menselijkheid, de geschiedenis, de verhalen en de individualiteit van de anderen worden onderdrukt, beledigd en verstikt.

De longread is opgebouwd uit vijftien hoofdstukken, vertrekkende van de historisch chronologische anti-Joodse uitspraken. Onderaan de toelichting bij elke historisch citaat vindt u telkens - in groen - een verwijzing naar een gelijkaardig mechanisme in recentere tijden.

Test of Civilisation

Gealarmeerd door de steeds groter wordende groep van Joden die Duitsland wilden ontvluchten, riep de Amerikaanse president Roosevelt in juli 1938 in het Franse Evian een internationale conferentie samen. Aan de meer dan dertig deelnemende landen vroeg hij om hun immigratiequota vrijwillig te verhogen om de geviseerde Joden op te vangen. Op zijn voorstel werd echter zeer lauw gereageerd. Frankrijk en Engeland beweerden ‘vol’ te zijn en nog te lijden onder de ‘economische crisis’ van eind jaren twintig en Australië wilde liever geen ‘racistisch probleem’ importeren. Hitler begreep snel dat hij de Duitse Joden niet kwijt kon aan de rest van Europa. Enkele maanden na de conferentie, op 9 november, organiseerden de nazi’s Kristallnacht, het begin van de gewelddadige Jodenvervolging in Duitsland!
Walter Mondale, de vice-president van de VS, noemt de Evian-conferentie “a test of civilisation”, waarvoor de vrije wereld faalde. Geconfronteerd met de vluchtelingen uit het zuiden staat Europa opnieuw voor een beschavingstest. Zal Europa dit keer slagen? De opkomst van een ongenuanceerd en agressief taalgebruik, niet alleen op de sociale media maar ook in de politiek, doet het ergste vermoeden.

www.testofcivilisation.eu
  
Test of Civilisation maakt deel uit van The Littell Project, met de steun van het Creatief Europa Programma van de Europese Unie.