Je hebt de voorbije seizoenen drie voorstellingen gemaakt over de oorlog in Irak: Irakese geesten, Monde.com en Caligula. Is de keuze voor Shakespeares Romeo en Julia een breuk hiermee?
De oorlog is niet voorbij voor mij. Zo eenvoudig is dat niet. Ik neem wel een beetje afstand, dat is juist. Ik concentreer me op andere thema’s. Al kan je natuurlijk zeggen dat liefde ook een soort van oorlog is, een oorlog van en met gevoelens. De emoties zijn de kogels die op de andere persoon afgeschoten worden. Het is vanuit dat perspectief dat ik het drama van Shakespeare wil bewerken.
Gebruik je Romeo en Julia vooral als thema, zoals je dat ook deed met Caligula van Camus?
Ik vertrek altijd vanuit bestaande teksten en concentreer me op een thema. Met dat thema bedoel ik de essentie. Ik ga niet het verhaal van Romeo en Julia vertellen. Eigenlijk kent iedereen dat. Twee rivaliserende families en een verboden liefde. Dat verhaal is voor mij achtergrond en inspiratie.
Wat is voor jou de essentie van Romeo en Julia?
Romeo en Julia staat in de wereldliteratuur voor het ideaal van de romantische liefdesrelatie. Als die liefde aanwezig is, dan vallen alle obstakels weg. Iedere cultuur en elke tijd heeft zijn Romeo- en-Juliaverhaal. Je vindt overal parallellen. Het is voor mij een zeer bijzonder thema omdat het zo universeel is. Iedere cultuur heeft onderdrukkingsmechanismen wat de liefde betreft.
Je legt nu de nadruk op de gelijkenissen tussen de romantische liefdesbeleving in verschillende culturen, maar er zijn ongetwijfeld ook grote verschillen?
Absoluut. De romantische liefde is cultureel erg gecodeerd. Zo is in bepaalde culturen oogcontact erg belangrijk, terwijl het in andere culturen zoveel mogelijk vermeden wordt. Er zijn verschillende opvattingen over gemengde huwelijken of over de maagdelijkheid.
Spelen die verschillende codes een rol in je enscenering?
Die codes zijn natuurlijk wel aanwezig, maar ik wil geen simpel verhaal vertellen over Oost en West.
Hoe gaat het script eruit zien?
Ik ga niet vertrekken van de tekst van Shakespeare, maar vanuit de liefdespoëzie. In de Arabische cultuur is de poëzie zeer tastbaar aanwezig. Een artikel of een lezing begint vaak met een citaat uit een gedicht om het thema aan te geven. Poëzie geeft een heel ander perspectief. Poëzie is open en kan op veel manieren geïnterpreteerd worden. Ik wil liefdespoëzie uit de hele wereld gebruiken. Ik wil alle momenten in de liefde – verlangen, extase, ontgoocheling, jaloezie, woede,… – via poëzie uitdrukken. Het zal een voorstelling worden vol kleine verhalen met voortdurend wisselingen van atmosfeer en stemming. Muziek zal daarbij ook een grote rol spelen. Ook hier denk ik aan een mengeling van westerse en Arabische muziek.
Wat is het grote verschil tussen bijvoorbeeld de westerse en de Arabische liefdespoëzie?
Het Arabisch is een zeer rijke taal met ontzettend veel synoniemen. Ik moet het woordenboek gebruiken om sommige gedichten te lezen. Arabische woorden kunnen ook veel betekenissen hebben. Dat maakt een complex retorisch spel mogelijk. Sommige dichters kunnen enkel gelezen en begrepen worden door specialisten.
Met welke acteurs ga je werken?
Ik wil met drie koppels werken, van drie verschillende generaties: twee kinderen, twee jongvolwassenen en een ouder koppel. De liefde kent geen leeftijd. Iedereen kan op elk moment in zijn leven verliefd worden. Maar iedere leeftijd drukt de liefde wel op een andere manier uit. Die drie koppels zijn voortdurend aanwezig. Misschien zijn het ook drie stadia van hetzelfde koppel. Ik wil niet enkel met acteurs maar ook met dansers werken. Het jongvolwassen koppel bestaat wellicht uit twee dansers. De uitdrukking van de liefde duwt ons naar de grenzen van de taal. Soms krijgen we dat gevoel niet meer in woorden uitgedrukt: de onrust, het verdriet, het verlangen. Dansers kunnen dat met hun lichaam uitdrukken. De poëzie wordt hier fysiek. Tenslotte wil ik ook werken met mensen van verschillende culturele achtergrond. Ik hou heel erg van het gebruik van verschillende talen op het toneel. In de drie koppels meng ik dus leeftijden, culturen, talen en disciplines.
Heb je al ideeën over een scenografie?
Laat me antwoorden met een verhaaltje. Toen ik vorig jaar op bezoek was in Irak wees mijn moeder op een oude kapotte auto in de buurt van ons huis. Het was de auto van een koppel dat intussen gestorven is. Mijn moeder vertelde me hoe die auto haar voortdurend herinnert aan de liefde tussen die twee mensen die altijd samen gingen rijden. Ze zaten altijd samen in de auto, op weg naar het park, op weg naar het restaurant. Dat verhaal heeft me heel erg geïnspireerd. Het vertrekpunt van de scenografie wordt een auto. De auto is een plek van vrijheid, autonomie, avontuur en intimiteit. Alles wat je wil als koppel. Ik stel me een soort auto voor in het midden van het podium die zich kan transformeren tot slaapkamer, tot zitkamer, tot restaurant, etcetera; allemaal plekken die een rol spelen in het leven van een koppel.
interview door Erwin Jans