De netto bouwkost voor de werken is in het masterplan geraamd op 43,85 miljoen euro excl. btw, erelonen en onvoorziene kosten. De conceptuele fasering die Toneelhuis indiende bij FOCI (fonds voor culturele infrastructuur) gaat uit van een totale projectkost van 66,95 miljoen euro, waarvan 10 miljoen euro voor de studiefase en werken tijdens de huidige legislatuur.

De Vlaamse Regering legt haar maximale bijdrage vast op 60% te verdelen tussen de beleidsvelden Cultuur en Onroerend Erfgoed. Op basis van deze verdeelsleutel en de hierboven vermelde raming zal de Vlaamse Regering in totaal maximum 40,17 miljoen euro - 19,585 miljoen euro voor Cultuur, 20,585 miljoen euro voor Erfgoed- , verspreid over twee  legislaturen, bijdragen aan de verbouwing van de Bourlaschouwburg. Stad Antwerpen staat garant voor de overige 40% van het budget.

Het ontwerp wordt nog deze legislatuur volledig uitgewerkt en aanbestedingsklaar gemaakt, de realisatie zal voor het grootste deel plaatsvinden in de volgende legislatuur. De vernieuwde schouwburg zal geopend worden in 2026.

Minister-President  Jan Jambon: "Ik ben fier dat de Vlaamse Regering kan en mag bijdragen tot de restauratie en renovatie van de prachtige Bourlaschouwburg. Het is één van de culturele topprojecten waar we met veel enthousiasme onze schouders onder zetten. Het masterplan en het ontwerp maakt van de Bourla opnieuw een open en toegankelijk theater voor alle Antwerpenaren en theaterliefhebbers uit de brede regio. Een bijzondere podiumkunstenplek in het midden van de stad"

Burgemeester Bart De Wever: “Antwerpen is de onbetwiste cultuurhoofdstad van Vlaanderen. Ik ben dan ook enorm verheugd dat de Bourlaschouwburg de lijst vervoegt van historische parels die in Antwerpen gerestaureerd worden. Door de Bourla klaar te maken voor de toekomst kunnen we met nog meer fierheid kijken naar ons rijke erfgoed. We zetten er bovendien een vooraanstaand cultuurhuis nog beter mee op de kaart.”

Minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele: “De Bourlaschouwburg is een prachtig monument, waar ontelbare toeschouwers al bijna 200 jaar hun theaterhart kunnen ophalen. De ingrijpende restauratie zal ervoor zorgen dat het monument nog veelzijdiger gebruikt kan worden, zonder daarbij de unieke geschiedenis uit het oog te verliezen. Dat zijn de mooiste investeringen die we kunnen doen vanuit Onroerend Erfgoed: we zetten ons erfgoed immers niet onder een stolp, maar maken het klaar voor nieuwe verhalen zodat we er met z’n allen van kunnen blijven genieten.”

Schepen voor Cultuur Nabilla Ait Daoud: “Enkele jaren geleden nog stond de Bourlaschouwburg op de lijst van zeven meest bedreigde erfgoedsites van Europa, vandaag stomen we dit unieke theaterhuis klaar voor de 21e eeuw. We sluiten een mooi compromis tussen het behoud van de authentieke theatermachinerieën en de noden en ambities van de artistiek eigenzinnige en internationaal gereputeerde speler die Toneelhuis is. Tot slot geven we de Bourla terug aan de stad: de oorspronkelijke toegangen aan de zijgevels worden opnieuw open gegooid en de ‘salons’ worden hersteld tot hedendaagse ruimtes naast de Foyer."

Guy Cassiers, artistiek directeur Toneelhuis: “Ik ben zeer verheugd dat de Vlaamse Gemeenschap en de Stad Antwerpen met het financieren van het Masterplan de toekomst van hedendaags theater in deze unieke historische schouwburg willen verzekeren. Het is de kroon op vijf jaar voorbereidend werk.”

MASTERPLAN VOOR DE BOURLA
 

Er wordt al bijna driehonderd jaar theater gespeeld en gemaakt in het hart van de stad aan de Komedieplaats. Vlaanderen en Stad Antwerpen willen dat de Bourlaschouwburg, kloppend hart van Toneelhuis en oorspronkelijk gebouwd als theater, ook in de toekomst een plek blijft voor hedendaagse podiumkunsten. 

De historische schouwburg van Pierre Bruno Bourla, gebouwd in 1834, voldoet niet langer aan de huidige eisen van een publiek theatergebouw. Daarom besloot Toneelhuis in 2015 om de Bourla te transformeren tot een modern en hedendaags functionerend theater zonder afbreuk te doen aan het onbetwistbaar cultuurhistorisch belang en de erfgoedwaarde van de Bourlaschouwburg. 

Om dat te doen werd in 2016 een deskundig en ervaren ontwerpteam aangesteld onder leiding van DRDH Architects en Julian Harrap Architects uit Londen. Zij hebben in opdracht van Toneelhuis en de stad Antwerpen en in samenwerking met Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen een masterplan voor de Bourla opgemaakt. 

Dit Masterplan is geen gedetailleerd ontwerpplan maar een coherent geheel van strategieën om zo evenwichtig mogelijk alle parameters met elkaar te verenigen. Het werd opgesteld in overleg met alle stakeholders om te komen tot een ambitieus en haalbaar plan.

De vooropgestelde doelstelling van dit Masterplan is een hedendaags functionerend theater te realiseren van internationaal niveau zonder afbreuk te doen aan de erfgoedwaarde. Dit binnen de zichtbare contouren van het bestaande gebouw en zonder het eventuele hergebruik van de historische theatermachinerie voor de toekomst te hypothekeren. 

Het Masterplan is een totaalconcept dat kan samengevat worden in vier delen: 

1/ Hedendaags theater in een historische zaal 

De historische hellende scène in het hart van de Bourla wordt vlak gemaakt in functie van hedendaags theater zonder te raken aan de verhouding tussen de scène, de parterre en de balkons in de zaal. Daartoe wordt het podium en het ondertoneel in zijn geheel verlaagd door middel van een uitgraving. De huidige parterre wordt herschikt met meer zitplaatsen, betere zichtlijnen en een beter comfort voor de toeschouwers. 

2/ Verweving van historische en hedendaagse theatertechnieken

Het historische houten theatermechanisme in het boven‑en ondertoneel is een overblijfsel van het originele theater uit 1834 en moet gezien worden als één complexe machine. Het ondertoneel, dat in een hedendaagse theaterpraktijk niet meer gebruikt wordt, kan door de verlaging integraal bewaard worden. In het boventoneel worden oude en nieuwe theatertechnieken op een subtiele manier met elkaar verweven met op maat gemaakte oplossingen en zo min mogelijk aanpassingen aan het historische houten mechanisme. 

3/ Openheid en inbedding in het stedelijk weefsel 

De Bourlaschouwburg heeft door verschillende bouwkundige ingrepen in de geschiedenis een relatief hermetisch en introvert karakter ontwikkeld. Het Masterplan integreert het theater opnieuw in het stedelijk weefsel en brengt de interne werking visueel meer naar buiten. Onder andere de oorspronkelijke toegangen in de zijgevels van het voorblok worden opnieuw in gebruik genomen en de ‘salons’ van Bourla worden hersteld tot nieuwe publieke ruimtes naast de Foyer op de tweede verdieping. 

4/ Logistieke uitbreiding zonder visuele impact op het stadsbeeld

Er is in de Bourlaschouwburg een uitgesproken gebrek aan logistieke voorzieningen en technische ruimtes voor een hedendaags functionerend theater. Het Masterplan bevat een strategie van ondergrondse uitbreidingen waarbij alle noodzakelijke logistieke faciliteiten worden voorzien zonder visuele impact op het uiterlijk van het gebouw. De uitbreidingen onder het gebouw worden doorgezet onder de Orgelstraat waardoor de Bourlaschouwburg en het voormalige Schermenhuis, waar nu de ticketbalie en de kantoren van Toneelhuis gevestigd zijn, structureel met elkaar verbonden worden. 

Besluit 

Met de hierboven beschreven ingrepen en een volledige restauratie van de Bourla beantwoordt dit Masterplan aan de vooropgestelde doelstelling. Het maakt van de Bourla opnieuw een open en toegankelijk theater voor alle Antwerpenaren en theaterliefhebbers. Het toont bovendien aan dat het mogelijk is het waardevolle historische erfgoed van de Bourla en de ambities en noden van Toneelhuis als hedendaags theater op een gepaste manier met elkaar te vervlechten. Na de bouw in 1834, grote aanpassingen in 1865 en 1904 en de restauratie in 1993 die de Bourla redde van de sloop, is dit Masterplan de aanzet tot de derde en grootste transformatie in de geschiedenis van de Bourla.