Berucht zijn de woorden van de Duitse nazistische schrijver Hanns Johst - woorden die vaak verkeerdelijk aan de propagandaminister Hermann Göring worden toegeschreven - : “Als ik cultuur hoor, dan ontgrendel ik mijn Browning”. Hij schreef die woorden in het onzalige jaar 1933. In de daarop volgende jaren zou duidelijk worden wat er met Europa gebeurt wanneer cultuur (traditie, kunst, beschaving) verdwijnt.
De Italiaanse eerste minister Mario Renzi zette de stelling van Johst enkele dagen geleden radicaal op zijn kop. De Italiaanse regering besliste op de terreurdreiging van IS te reageren, niet alleen met meer veiligheidsmaatregelen, maar ook met meer cultuur. Voor iedere euro die naar veiligheid gaat, gaat eveneens een euro naar cultuur, zo werd beslist. Tegenover het dreigende geweld wil Italië de culturele en artistieke mogelijkheden ontgrendelen. Voor Europa is het ‘humaniteitspact’ belangrijker dan het ‘stabiliteitspact’, zo verklaarde Renzi nog. Het zijn moedige woorden en veel minder naïef dan ze op het eerste gezicht misschien lijken.
Het Europa van de éénentwintigste eeuw zal cultureel zijn of niet zijn. Alleen door het hele potentieel in te zetten van zijn meerstemmige geschiedenis en zijn gelaagde culturele erfenis, zijn openheid en tolerantie voor anderen, zijn kritische zin en zijn experimentele geest, kan Europa de grote uitdagingen van vandaag aan. Muren optrekken, grenzen sluiten, groepen stigmatiseren en uitsluiten,…: het zijn houdingen die Europa dreigen te verkrampen en te verstikken in angst, xenofobie en vooroordelen.
De mens is een homo ludens. De mogelijkheid tot spelen is datgene wat ons tot mens maakt. Als er al een definitie van spel moet gegeven worden, dan misschien deze: het spel is de mogelijkheid om het kader open te breken en dus een ander spel mogelijk te maken. Het gaat er uiteindelijk om ons af te vragen wat onze capaciteit tot spelen vergroot. Cultuur is die speelruimte. Daar geven we vorm aan onze identiteiten, onze geschiedenissen, onze toekomstverlangens. We zijn in onze superdiverse steden met meer culturele spelers dan ooit voorheen, met meer geschiedenissen, meer verhalen, meer publieken, meer gevoeligheden, meer esthetica’s, etc. Die veelheid is de nieuwe speelruimte van Europa.
Kunst is niet militariserend, maar socialiserend. Het is niet aan de kunst om de revolutie te brengen, maar om concrete vormen van ‘convivialiteit’ te actualiseren. Kunstinstellingen creëren ademruimte, discussieruimte, ontmoetingsruimte, experimenteerruimte… Alleen zo komen we tot een nieuwe visie op cultuur als een steeds onaf sociaal proces van zelfdefinitie en zelftransformatie.
Het is in die geest van openheid en ontmoeting dat Toneelhuis voor het negende jaar op rij de Antwerpse Kleppers organiseert, inmiddels uitgebreid en aangevuld met de Klepperkes. Meer dan een maand lang tonen Antwerpse gezelschappen hun voorstellingen in de Bourlaschouwburg en is er mogelijkheid tot ongedwongen dialoog en samen zijn met collega’s en toeschouwers. Het is een traditie die we met plezier en enthousiasme willen verderzetten.
Wees van harte welkom!
Guy Cassiers en Erwin Jans
Het programma van de Antwerpse Kleppers vindt u hier.
Het programma van De Klepperkes vindt u hier.