Benjamin Verdonck

Benjamin Verdonck

Benjamin Verdonck (1972) leeft en werkt in Antwerpen. Hij is theatermaker, beeldend kunstenaar en auteur, met een eigenzinnige praktijk zowel binnen als buiten het theater. Zijn werk laat zich lezen als een niet-aflatende stroom voorstellingen, installaties, acties, tafeltonelen en vlugschriften met als weerkerende ondertoon: hoe vormgeven aan het uitblijven van het publieke debat over de stilaan onafwendbare veranderingen in ons ecosysteem. Sinds 2006 is hij vast Toneelhuismaker.

Verdoncks theaterwerk geeft vaak een hoofdrol aan ‘de dingen’ - objecten, vormen, vlakken, verzamelingen van ‘trouvailles’ - die hij voor zich laat spreken. Dat is het geval in onder meer wewilllivestorm (2006), DISISIT (2011), notallwhowanderarelost (2014), of in samenwerkingen als Song#2 (met Abke Haring, 2012), WE DON’T SPEAK TO BE UNDERSTOOD (met Pieter Ampe, 2015), Wat ik graag zou zijn als ik niet was wat ik ben (met Willy Thomas, 2017) en het recente AREN (2019).

In de publieke ruimte laat hij van zich horen met opmerkelijke interventies en installaties zoals Bara/ke (2000), Hirondelle / Dooi vogeltje / the Great swallow (een mansgroot zwaluwnest op 32m hoogte tegen een spiegelgebouw in Brussel 2004, Birmingham 2005 en Rotterdam 2008), Vogelenzangpark 17bis (Gent 2012), BOOT (een tien dagen durende voorstelling op een flatgebouw in het Poolse Szczecin, 2012). Ze testen het theatraal vermogen in het vluchtige stadsgebeuren om vervolgens voort te leven als verhalen. Tijdens KALENDER, 365 dagen actie in Antwerpen in 2009, maakt hij de publieke ruimte een jaar lang het centrum van zijn artistieke praktijk. KALENDER krijgt een autonome neerslag in de white cube van het museum (KALENDER/WIT) (2010) en in de zwarte doos van de theaterzaal (KALENDER/ZWART) (2010). Ander beeldend werk is ondertussen te zien in o.a. WIELS, M HKA en S.M.A.K.

In 2010 ontvangt Benjamin Verdonck de Vlaamse Cultuurprijs voor Podiumkunsten 2009. Datzelfde jaar opent zijn State of the Union het Theaterfestival, een opmaat voor Handvest (2012), dat de hele podiumkunstensector oproept om dit kunstwerk samen te realiseren ten voordele van ‘een transitie naar rechtvaardige duurzaamheid’. 

De finale (2015), nest (eerder drek en veren, 2015) en de ruil (2015) zijn installaties in deze reeks. 1000 bomen en granaten (2015), Terug naar huis (2015-2016), the secret experimental observatory for global matters (met Maria Lucia Cruz Correia, 2016) en Friedmans potlood (2016) zijn acties van deze cyclus.

Gille leert lezen (2016) is het tweede tafeltoneel in een reeks die begon met one more thing. Een reizende, korte miniatuurvoorstelling voor een klein publiek die op elke plek op elk moment kan neerstrijken - in huiskamers, parochiezaaltjes, festivalcafés, donkere bossen. De kleinschaligheid is bewust: een aandachtig gebaar vanuit het besef van de ecologische catastrofe, een bezorgdheid die al langer aanwezig is in Verdoncks werk.

Ook Nocturama, de nachtwinkelinstallatie die hij maakte met Thomas Verstraeten (FC Bergman) behoort tot deze cyclus (2016). De boekuitgave even i must understand it (2017) brengt alle events uit dit project samen.

2017 kent ook de première van Wat ik graag zou zijn als ik niet was wat ik ben, een theaterproductie die Benjamin Verdonck maakt samen met Willy Thomas, naar verhalen van César Bruto. Verdonck en Thomas zien de licht absurde verhalen als een opeenstapeling van pogingen om richting te geven aan een bestaan in een steeds complexere, absurde wereld. Vier sterren geeft Theaterkant.nl op 13 januari 2017: “Beeld en woord vullen elkaar aan, organisch, harmonieus, ongerijmd, in een spel vol kinderlijke verwondering en melancholie.” 

Liedje voor Gigi (2018) is een nieuwe etappe in Verdoncks zoektocht naar een mini-theater waarin hij tegelijk de blik van de toeschouwer zichtbaar manipuleert en een wondere vertelling tot stand laat komen over de tijd die verglijdt, de wereld rondom ons, en wat we daarin vermogen. De kritieken zijn lovend: "Tussendoor bedient Verdonck panelen en schuifjes van een minitheatertje, waarin steeds nieuwe perspectieven en doorkijkjes ontstaan. Niets is wat het lijkt in deze kijk- annex toverdoos: een oneindige balzaal verdwijnt in een zwart gat, een rood vlak krijgt de illusie van de oerknal. Het is een kabbelend komen en gaan van kleuren, vormen en licht, waarin je wordt opgezogen als in een schilderij van Mark Rothko. Je geeft je over aan Verdoncks onthaastende magie." – Alexander Hiskemuller in Trouw **** , 25 januari 2018

In de zomer van 2018 gaat op Boulevard Festival de nieuwste mobiele installatie Waldeinsamkeit in première, een barokke miniatuur van licht en donker met een bezwerende soundtrack. "Een miniatuur 'Wunderkammer' van hout, met panelen, schuifjes en touwtjes. Met die objecten toont Verdonck een reeks basiscoördinaten van het theater: op en af, licht en donker, groot en klein, dichtbij en veraf, kleur en kleurloos, court en jardin. Zo wordt meditatieve toestand opgewekt die je meezuigt in een bewegend abstract kunstwerk, geladen met betekenis en associaties."– Sara van der Kooi in Trouw **** , 6 augustus 2018       

Wat al het werk van Benjamin Verdonck gemeen heeft, is dat het ontstaat in zijn atelier. Dat atelier bevindt zich vanaf 2016 in zijn woonkamer, wanneer Benjamin Verdonck met zijn gezin van Antwerpen naar Kapellen verhuist. Het inpakken en verplaatsen van zijn verzamelingen en archief resoneert in een reeks werken waarin Verdoncks veelzeggende aandacht en zorgzaamheid voor ‘de dingen’ transformeert in nieuwe vormen. 

Met AREN (januari 2019) trekt de theatermaker de lijn van zijn atelier naar de scène ultiem door vanuit de vraag: "Kan ik de vele ideeën die blijven liggen bij het maken van een werk naast elkaar leggen zodat er alsnog iets mee gebeurt? Iets dat ik niet zelf had kunnen bedenken?”. Een “ode aan de schoonheid van de kleine en grote dingen om ons heen, aan visionaire ideeën”. Er volgen datzelfde jaar nog meer producties, zowel tentoonstellingen als voorstellingen als publicaties waarin Benjamin Verdonck verschillende strategieën test voor het activeren van ‘de dingen’, zo bijvoorbeeld Cadeaux d’anniversaire, een verzameling verjaardagscadeaus die Benjamin bewaarde van elke verjaardag sinds 1997 als 'een nieuwe voorstelling gecomponeerd uit een toevallige collectie'. 

De selectie van AREN voor het Theaterfestival 2019, geeft ook aanleiding tot twee nieuwe publicaties: de tekstuitgave van AREN en de kunstenaarseditie kapellen. Kapellen toont een selectie uit een reeks werkjes die een inkijk geven in wat zich dagelijks afspeelt op en rond Verdonck's werktafel sinds zijn verhuis naar Kapellen nu de woonkamer zijn atelier is. 

In de lijn van Drek en Veren (Het Bos Antwerpen, Rotterdamse Schouwburg, Soestdijk) en Nest (Antwerpen, Gent) waar voorbijgangers verrast werden door de sporen van een ongeziene vogelsoort is in de tentoonstelling Nature Morte/Nature Vivante (CID Grand-Hornu november 2019) een nieuwsoortig Nest te zien, deze keer binnen, met licht exotische sporen. 

Voor het Mechelse stadsproject De Grond der Dingen verbeeldt Benjamin Verdonck in 80 collages 80 voorstellen van burgers om van Mechelen een betere stad te maken en afficheert de tachtig beelden als katalysator voor onderhandeling in het daartoe gebouwde The Neverending Park in het Museum Van Busleyden. 

Wanneer Verdonck een uitnodiging krijgt van TEART festival in Minsk om Song for Gigi te brengen legt dit de spanning bloot tussen het verlangen om te touren en het voornemen om niet meer te vliegen. Verdonck zegt ja en is bereid om de 2000 km afstand te rijden met zijn set en crew in één voertuig op voorwaarde dat onderweg drie extra voorstellingsplekken worden gevonden. Wat volgt is een praktische onderzoek dat begint met de uitnodiging aan alle theaters en programmeurs onderweg tussen Antwerpen en Minsk om mee te werken aan een case-study die de wenselijkheid van het veralgemeende idee van internationalisering en artiestenmobiliteit in vraag stelt. Antwerp to AntwerFrom p via Minsk is daar de neerslag van. 

In februari 2020 vindt de première plaats van de tijger eet de zebra en de vogel vliegt verschrikt weg, “een kijkkast van heel de wereld, een ongewoon planetarium van plakband, touwtjes en karton”. Een nieuwe voorzet tot inventarisatie van de werkelijkheid in al haar complexiteit, van “een oneigentijds politiek maker” voor wie “het niet gaat om het proberen an sich maar de plicht om zich uit te spreken, zelfs wanneer we niet helemaal weten hoe”. Meteen na de première gaat alles op slot. "De acteur speelt niet langer de hoofdrol in het werk van Verdonck. Het decor dient niet louter om zijn handelingen te omkaderen, om hem van voetlicht te voorzien. Meer nog: het decor speelt een even belangrijke rol en wordt mee bepaald door de acteur. Dat brengt ons bij het hedendaagse begrip van het Antropoceen: de natuur staat niet onverschillig tegenover de mens, maar wordt (steeds meer) door deze laatste bepaald. Het imposante figurenballet stemt tot bescheidenheid. Waar we bij de kleine mobiele installaties nog steeds overschouwen, toch vooral mede-machinist blijven, benadrukt dit grootse planetarium onze nietigheid. Het toont de grenzen van de controle, het einde van het touw. Wij zijn passanten, slechts stipjes in die (al dan niet dreigende) duisternis. Wat als wij niet langer maker, manipulator, machinist zijn van de dingen? Wat als de dingen iets anders dan ons willen? Zo werd het al gauw duidelijk dat de dingen zich niet zo gemakkelijk laten dwingen in deze voorstelling. Hoe sturen de dingen ons?” — Edith Cassiers - Wat de dingen willen. Over het maken van de tijger eet de zebra en de vogel vliegt verschrikt weg en theater in tijden van klimaatcatastrofe (februari 2020)

Ondertussen in Kapellen zijn nieuwe doosjes en tafeltonelen in de maak ter voorbereiding van de geplande Wereldtournee in Antwerpen (Modern Love Walz, No more rainbows, Carroussel). Ook de Kapellen reeks groeit en diezelfde spanning tussen wat zich binnen en wat zich buiten in de wereld afspeelt ontstaan ook all’s well that ends well, no means no en veerkracht. Verder van huis doet Benjamin een ingreep die de titel eventualiteiten krijgt voor de opening van de nieuwe vleugel van Z33. Voor MAS ordent Benjamin Verdonck samen met Guy Rombouts de collecties van Jaap kruithof voor de expo Dingen/des choses/stuff

Nog voor de start van seizoen 2020-2021 begint Benjamin Verdonck aan zijn geplande Wereldtournee in Antwerpen. Een jaar lang beweegt hij door de stad met kleinschalig en wendbaar werk dat op allerlei plekken en gelegenheden verschijnt, onaangekondigd, vanuit "het vermoeden dat de aaneenrijging van steden waarin ik mijn werk doorgaans toon, allemaal terug te vinden zijn in deze stad". Het plan gaat in de zomer van 2020 in uitvoering tegen de achtergrond van een pandemie die de reis in onvermoede richtingen stuurt. Urgenter en aparter dan te voorzien was, wordt het project een wel heel bijzondere volgende stap in Verdoncks verkenning van vloeiende theatervormen die ontsnappen aan de spanning tussen maken en tonen, tussen lokaal en internationaal. 

De geplande tussenstop van dit project in de Bourla (Wereldtournee/ Tussenstop) valt weg en in de plaats toont Verdonck in een gesloten Bourla zijn nieuwste installatie Regenboog in een museale opstelling. Terwijl het stil blijft in de theaters is Benjamin twee maal te horen op Radio Toneelhuis waarin hij aan de hand van platen luisteraars meeneemt op een muzikaal parcours (in twee delen één en twee) doorheen zijn leven en zijn werk.

De beweging atelier-stad-theater-atelier die Verdonck met Wereldtournee wilt maken, vertaalt zich tijdens het vervolg van Wereldtournee in de première van een nieuwe mobiele kijkdoos Continuum. Wereldtournee zelf ontvouwt zich in elke volgende beweging als een aanhoudende oefening in veerkracht, lenigheid, aanpassingsvermogen. “Wat Verdonck vooral beoogt – of het nu op het Sint-Jansplein is of in de Bourlaschouwburg – is het openen van een verbeeldingsvolle ruimte waar de realiteit anders kan worden gedacht.” — Evelyne Coussens in Etcetera 

De jury van Het Theaterfestival motiveert haar selectie van Wereldtournee voor de editie 2021 als volgt: "Mede omdat het om coronaproof werk gaat dat rond ontmoeting draait, kon Wereldtournee meteen op veel bijval rekenen. Maar Verdonck zou Verdonck niet zijn, mocht er niet veel méér op het spel staan. Wereldtournee is in eerste instantie een ontroerend voorstel van een maker die onafgebroken zoekt naar nieuwe mogelijke verhoudingen van kunst tot de wereld, en van de wereld tot de kunst.” — uit het juryverslag Het Theaterfestival 2021

Seizoen 2021-2022 betekent de terugkeer van de tijger eet de zebra en de vogel vliegt verschrikt weg. Deze choreografie van levensgrote figuren - driehoek, ruit, maan, ... - komt na een lange gedwongen stilstand sinds de première twee jaar eerder voor het eerst terug in beweging. Een wederopstanding, uitdijend naar alle kanten, woester en wilder om zich heen draaiend dan voorheen. "Er zit een aandoenlijkheid in: een gigantische (menselijke) constructie wordt in een theater geduwd, terwijl onzichtbare mensen amechtig trachten dat planetarium te maken, te duwen, te besturen. Mensen die allen pogen een rol te spelen in de loop der dingen. Deze abstracte horlogerie eist een noeste arbeid, en vele handen om die fysieke inspanning te leveren. Het raakt op die manier aan engagement.” — Edith Cassiers - Wat de dingen willen. Over het maken van de tijger eet de zebra en de vogel vliegt verschrikt weg en theater in tijden van klimaatcatastrofe

Met 7 x 7 creëert Benjamin Verdonck samen met Thomas Verstraeten een beeldend project voor de stad met zeven verrassende installaties die elkaar op aflossen op zeven verschillende plekken in Antwerpen. 

Waar in de tijger eet de zebra en de vogel vliegt verschrikt weg de mens van het toneel verdwenen is, maakt Verdonck met Down the Rabbit Hole zijn comeback als performer-machinist op scène. Met Verdonck in volle overgave aan de touwen en geflankeerd door Mauro Pawlowski, brengt deze nieuwe wonderdoos free jazz in kleuren, vlakken en vormen. De meest vrolijke theatermobiel tot nog toe wordt de laatste Toneelhuispremière van Benjamin Verdonck als vaste maker van het huis. "Enerzijds lijkt Verdonck zich steeds verder van het theater te distantiëren: slechts vormen en vlakken verschijnen, in een stukje gestolen tijd. Anderzijds grijpt hij net terug naar eeuwenoude theatertradities: kijkdozen, tafeltonelen en Theater der Dinge, waar het podium bevolkt wordt door poppen, figuren en objecten. Hij breekt en speelt met theatercodes. Hij toont tastbaar theater dat overal en altijd opgesteld kan worden, en dat iedereen - zelfs een niet kunst kennend publiek - kan raken.” 

Benjamin Verdonck sluit het seizoen 2021-2022 af met deelname aan Lonely Hearts Club Band, een collectief project dat alle Toneelhuismakers in juni 2022 samenbrengt op de Bourlascène.

Producties van/met ‘Benjamin Verdonck’

7x7 Theater Archief

7x7

Toneelhuis / Benjamin Verdonck / Thomas Verstraeten

Boeken over ‘Benjamin Verdonck’

Meer boeken

Nieuws over ‘Benjamin Verdonck’

Lezen • 15 februari 2022

Wat de dingen willen

Over het maken van 'de tijger eet de zebra en de vogel vliegt verschrikt weg' en theater in tijden van klimaatcatastrofe
Meer nieuws